Zapobieganie torturom i okrucieństwu wobec pozbawionych wolności

Przypominamy o uprawnieniach Rzecznika Praw Obywatelskich i zespołu Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur

Na prośbę Rzecznika Praw Obywatelskich przypominamy radcom prawnym, iż zgodnie z art. 1 ust. 4 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich wykonuje on funkcje organu wizytującego do spraw zapobiegania torturom i innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu (krajowy mechanizm prewencji) w rozumieniu Protokołu fakultatywnego do Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, przyjętego przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku dnia 18 grudnia 2002 r. 

Przypominamy, że celem ww. Protokołu jest ustanowienie systemu regularnych wizyt w celu zapobiegania torturom oraz innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu przeprowadzanych przez niezależne międzynarodowe i krajowe organy w miejscach, gdzie przebywają osoby pozbawione wolności.

Miejscami pozbawienia wolności – poza zakładami karnymi i aresztami śledczymi – są także posterunki policji (np. izby wytrzeźwień,  policyjne izby dziecka), zakłady poprawcze i młodzieżowe ośrodki wychowawcze, szpitale psychiatryczne (jeżeli pacjent jest tam skierowany decyzją sądu i z własnej woli stamtąd wyjść nie może) czy domy pomocy społecznej (jeżeli nie można go samemu opuścić, to DPS staje się dla takiej osoby miejscem pozbawienia wolności). Rzecznik ma obowiązek dbać o to, by niczyje prawa w tych miejscach nie zostały naruszone. Polega to nie tylko na reagowaniu na skargi, ale przede wszystkim na prewencyjnym (niezapowiedzianym i bardzo dogłębnym) sprawdzaniu takich miejsc, rozmawianiu z przebywającymi tam osobami, analizowaniu dotyczącej ich dokumentacji. Podstawą do działania RPO jest w tym przypadku Konwencja ONZ o zakazie tortur, którą Polska ratyfikowała, a Sejm zlecił Rzecznikowi, by przeciwdziałał torturom. Zajmuje się tym specjalny zespół w Biurze RPO – Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur. Są to, między innymi wizytacje, dokonywane we wspomnianych miejscach, podczas których osoby reprezentujące Rzecznika Praw Obywatelskich mogą oczekiwać pełnej współpracy od osób wykonujących w wizytowanym miejscu swoje obowiązki, w tym również od radców prawnych w nich zatrudnionych lub z nimi współpracujących, oczywiście z uwzględnieniem tajemnicy zawodowej radcy prawnego.